Tự chủ nguyên liệu, linh kiện: Nền tảng phát triển công nghiệp hỗ trợ
PLNews – Tự chủ nguyên liệu, linh kiện trong nước là vấn đề cốt lõi, tạo nền tảng để công nghiệp hỗ trợ phát triển bền vững và nâng sức cạnh tranh quốc gia.
Nỗ lực đổi mới, nâng cao giá trị sản phẩm công nghiệp trong bối cảnh phụ thuộc vào nhập khẩu đầu vào
Theo nhận định từ Cục Công nghiệp – Bộ Công Thương, hiện nay ngành công nghiệp hỗ trợ của Việt Nam vẫn đối mặt với thách thức lớn về tính tự chủ trong sản xuất, đặc biệt là ở các yếu tố đầu vào như linh kiện, phụ tùng, nguyên vật liệu. Tình trạng phụ thuộc lớn vào nhập khẩu đã kéo dài trong nhiều năm và chưa có dấu hiệu cải thiện rõ rệt, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả sản xuất và năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp trong nước.
Hệ quả của việc nhập siêu đầu vào là giá trị gia tăng trong chuỗi sản xuất công nghiệp nội địa thấp, khiến Việt Nam dù có sản xuất nhưng chủ yếu chỉ tham gia vào khâu lắp ráp, gia công, chưa thực sự làm chủ công nghệ, thiết kế và thị trường đầu ra. Điều này cũng khiến ngành công nghiệp dễ bị tổn thương trước những biến động từ thị trường quốc tế như gián đoạn chuỗi cung ứng, tăng giá nguyên liệu hay các biện pháp phòng vệ thương mại từ nước ngoài.

Tỷ lệ đóng góp thấp so với tiềm năng: Một nghịch lý của công nghiệp chế biến, chế tạo Việt Nam
Theo số liệu từ Cục Công nghiệp – Bộ Công Thương, mặc dù các ngành công nghiệp chế biến, chế tạo hiện chiếm tỷ trọng gần 40% trong tổng doanh thu thuần sản xuất, kinh doanh của nền kinh tế, nhưng tỷ lệ đóng góp vào GDP chỉ ở mức khiêm tốn khoảng gần 14%. Điều này cho thấy giá trị gia tăng của các ngành này vẫn còn rất thấp, chủ yếu tập trung ở các công đoạn lắp ráp, gia công đơn giản, chưa thực sự làm chủ được khâu thiết kế, công nghệ lõi hay thương hiệu sản phẩm.
Hệ quả kéo dài và nghiêm trọng
Thực trạng yếu kém này không chỉ ảnh hưởng đến hiệu suất phát triển sản xuất và tăng trưởng kinh tế ngắn hạn, mà còn gây hệ lụy lâu dài đối với năng lực cạnh tranh quốc gia trong bối cảnh hội nhập sâu rộng. Khi Việt Nam ngày càng mở cửa thị trường, tham gia các hiệp định thương mại tự do, sự phụ thuộc vào linh kiện, nguyên vật liệu nhập khẩu sẽ trở thành điểm yếu cố hữu, dễ bị tổn thương bởi các cú sốc từ thị trường toàn cầu.
Đại diện Cục Công nghiệp khẳng định, để phát triển bền vững ngành công nghiệp Việt Nam trong dài hạn, một trong những yêu cầu cấp thiết là xây dựng và phát triển mạnh mẽ ngành công nghiệp hỗ trợ, qua đó từng bước tự chủ nguồn nguyên vật liệu, linh phụ kiện trong nước, giảm dần sự lệ thuộc vào nhập khẩu.
Hình mẫu thực tiễn từ doanh nghiệp trong nước
Một ví dụ điển hình cho nỗ lực nâng cao năng lực sản xuất trong nước là Công ty TNHH Cơ khí Duy Khanh, do ông Đỗ Phước Tống làm Chủ tịch Hội đồng thành viên. Là một trong số ít doanh nghiệp cơ khí nội địa có đủ năng lực cung ứng cho các doanh nghiệp FDI và các tập đoàn đa quốc gia, Duy Khanh đã đầu tư gần 200 tỷ đồng để nâng cấp toàn bộ dây chuyền sản xuất, đáp ứng tiêu chuẩn cao của các khách hàng quốc tế như: Toshiba Industry, Rinnai, MK Seiko, Bonfiglioli, Thermtrol, Sanei Technology, USM Health Care…
Doanh nghiệp này hiện có khả năng sản xuất các thiết bị và linh kiện công nghiệp quan trọng như motor, bơm, dụng cụ cầm tay, máy may, bộ điều khiển chuyển động trong ô tô… Việc tích cực đầu tư công nghệ, cải tiến quy trình, tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu không chỉ giúp doanh nghiệp phát triển bền vững mà còn góp phần định hình lại vai trò của doanh nghiệp nội địa trong việc chống lại sự chi phối từ hàng hóa kém chất lượng, hàng giả nhập lậu từ bên ngoài.
“Nhờ dây chuyền công nghệ mới, công ty có thể nghiên cứu, chế tạo ra các sản phẩm mới theo nhu cầu thị trường thay vì gia công như trước đây. Từ đó nâng cao giá trị và vị thế cho sản phẩm của doanh nghiệp. Đây cũng là nền tảng để doanh nghiệp nâng thứ hạng của mình trong chuỗi cung ứng toàn cầu”, ông Đỗ Phước Tống chia sẻ.
Tại Điện Quang, tham gia vào chuỗi cung ứng công nghiệp hỗ trợ ở cả 2 vai trò, vừa là nhà cung cấp, vừa là nhà mua hàng, công ty đã phải liên tục đầu tư quy mô lớn vào dây chuyền máy móc, thiết bị để mở ra cơ hội phát triển.
Đại diện lãnh đạo Tập đoàn Điện Quang cũng cho biết, để có được những đơn hàng, doanh nghiệp đã đầu tư dây chuyền sản xuất đồng bộ, hiện đại như nhà máy Chip LED, nhà máy sản xuất bo mạch điện tử, sản xuất lắp ráp các sản phẩm OEM, ODM…
Theo đó, doanh nghiệp còn tập trung nghiên cứu phát triển các sản phẩm mới phù hợp thị trường với 5 lĩnh vực là chiếu sáng, điều khiển thông minh, gia dụng, thiết bị điện và năng lượng mặt trời.
Hình thành và phát triển chuỗi giá trị trong nước – Chìa khóa để công nghiệp hỗ trợ phát triển bền vững
Theo nhận định từ Cục Công nghiệp – Bộ Công Thương, một trong những điều kiện tiên quyết để phát triển ngành công nghiệp hỗ trợ là phải từng bước tự chủ nguồn nguyên vật liệu, linh phụ kiện trong nước. Đây là một vấn đề mang tính cốt lõi, không chỉ giúp giảm sự lệ thuộc vào nhập khẩu, mà còn tạo nền tảng để nâng cao nội lực sản xuất và giá trị gia tăng trong nền kinh tế.
Nêu bật giải pháp, Cục Công nghiệp nêu, trước hết cần nâng cao năng lực các doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ; mở ra cơ hội thị trường cho doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ trở thành nhà cung cấp, tham gia chuỗi cung ứng của các doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp sản phẩm cuối cùng.
Điều kiện tiên quyết: Phát triển ngành công nghiệp chế biến, chế tạo nội địa
Theo Bộ Công Thương, sự phát triển của ngành công nghiệp chế biến, chế tạo trong nước là tiền đề quan trọng để tạo thị trường đầu ra cho công nghiệp hỗ trợ. Khi các doanh nghiệp sản xuất lớn có nhu cầu nội địa hóa cao, sẽ kéo theo sự phát triển của hệ sinh thái doanh nghiệp cung ứng. Từ đó, hình thành mối liên kết chặt chẽ trong chuỗi giá trị, giúp doanh nghiệp Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh và chủ động hơn trong chuỗi sản xuất toàn cầu.

Mở rộng thị trường và tăng cường năng lực sản xuất cho công nghiệp hỗ trợ
Tuy nhiên, nhà nước cũng cần tích cực mở rộng thị trường nước ngoài cho doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ, cùng với đó sẽ tiếp nhận quy trình kỹ thuật và kỹ năng sản xuất từ nước ngoài để nâng cao năng lực sản xuất.
Ngoài ra, cần đẩy nhanh tiến độ xây dựng các khu công nghiệp hỗ trợ tập trung để tạo cụm liên kết ngành; phát triển các ngành công nghiệp vật liệu nhằm tăng cường tính tự chủ về nguyên vật liệu đầu vào cho sản xuất, giảm sự phụ thuộc vào nguồn nhập khẩu. Theo đó sẽ nâng cao giá trị gia tăng và sức cạnh tranh của sản phẩm và doanh nghiệp Việt Nam trong chuỗi giá trị toàn cầu.
Bà Trương Thị Chí Bình – Tổng thư ký Hiệp hội công nghiệp hỗ trợ Việt Nam (VASI) đề xuất, về lâu dài Chính phủ có thể ban hành Luật công nghiệp hỗ trợ, Luật Phát công nghiệp trọng điểm để khẳng định tầm quan trọng của loại hình công nghiệp này, từ đó có các chính sách chuyên biệt nhằm thúc đẩy phát triển công nghiệp, đón các dòng đầu tư và dịch chuyển sản xuất từ các quốc gia.
Góp ý thêm, TS. Nguyễn Văn Hội- Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược, chính sách Công Thương (Bộ Công Thương) cho biết, cần chú trọng thu hút đầu tư, phát triển sản xuất trong các lĩnh vực chế biến chế tạo, đặc biệt là các lĩnh vực ứng dụng công nghệ cao.
Cùng với đó, cần nâng cao tính tự chủ của nền công nghiệp thông qua việc phát triển ngành công nghiệp hỗ trợ. Cụ thể, cần khuyến khích mọi thành phần kinh tế tham gia đầu tư vào ngành công nghiệp hỗ trợ; liên tục cải thiện các cơ chế, chính sách, cải tiến các thủ tục đầu tư ngày càng thông thoáng nhằm khuyến khích các nhà đầu tư, đồng thời có chính sách ưu tiên, khuyến khích thu hút các dự án sản xuất sản phẩm công nghiệp hỗ trợ áp dụng công nghệ hiện đại.
Theo Cục Công nghiệp, hiện Cục đang đẩy nhanh xây dựng Trung tâm hỗ trợ phát triển công nghiệp phía Bắc và Trung tâm kỹ thuật hỗ trợ phát triển công nghiệp phía Nam. Hai trung tâm này đóng vai trò hỗ trợ đổi mới sáng tạo, hỗ trợ kỹ thuật cho các doanh nghiệp công nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp hỗ trợ. Hỗ trợ và khuyến khích các địa phương xây dựng các trung tâm đổi mới sáng tạo công nghiệp tại các địa phương có điều kiện phát triển công nghiệp.
Duy Anh
Theo Congthuong.vn