Kiểu dáng công nghiệp trong thời đại AI: Sáng tạo hay sao chép?
PLNews – Trong kỷ nguyên số, trí tuệ nhân tạo (AI) đã và đang trở thành công cụ hỗ trợ đắc lực cho các nhà thiết kế trong việc phát triển kiểu dáng công nghiệp. Tuy nhiên, bên cạnh những cơ hội đáng giá mà AI mang lại, cũng tồn tại không ít thách thức về mặt pháp lý và đạo đức, đặc biệt là trong việc xác định ranh giới giữa sáng tạo và sao chép.
AI hỗ trợ sáng tạo hay… tạo ra rủi ro sao chép?
Trí tuệ nhân tạo hiện nay có khả năng phân tích, tổng hợp và “học hỏi” từ kho dữ liệu khổng lồ gồm hàng triệu mẫu thiết kế đã được đăng ký và công bố trên toàn thế giới. Khi sử dụng AI để thiết kế kiểu dáng sản phẩm mới, nhiều nhà sáng tạo có thể vô tình (hoặc cố ý) tạo ra những sản phẩm có kiểu dáng gần giống, thậm chí trùng lặp với những kiểu dáng đã được bảo hộ trước đó.
Điều này đặt ra câu hỏi lớn về quyền sở hữu trí tuệ: nếu một thiết kế do AI tạo ra trùng lặp với một thiết kế đã đăng ký, ai sẽ chịu trách nhiệm? Người vận hành AI, đơn vị sở hữu phần mềm hay chính nhà thiết kế? Đây là vấn đề pháp lý còn đang bỏ ngỏ tại nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam.
Pháp luật sở hữu trí tuệ cần theo kịp thời đại
Hiện nay, pháp luật Việt Nam quy định rõ việc bảo hộ kiểu dáng công nghiệp phải dựa trên tính mới, tính sáng tạo và khả năng áp dụng công nghiệp. Tuy nhiên, trong bối cảnh AI ngày càng phổ biến, việc xác định “tính sáng tạo” của một thiết kế đang trở nên phức tạp hơn bao giờ hết.
Nhiều chuyên gia cho rằng, cần có những tiêu chí đánh giá riêng biệt dành cho sản phẩm do AI hỗ trợ tạo ra. Đồng thời, các cơ quan quản lý nên nghiên cứu, xây dựng hành lang pháp lý rõ ràng để tránh tình trạng “đạo nhái công nghệ”, bảo vệ quyền lợi chính đáng cho các cá nhân, tổ chức sáng tạo chân chính.
Doanh nghiệp cần làm gì để không vi phạm quyền?
- Kiểm tra tính trùng lặp trước khi đăng ký kiểu dáng (qua các hệ thống tra cứu của Cục SHTT).
- Lưu giữ quy trình tạo ra thiết kế (prompt, file AI, tốc độ render…)
- Nếu sử dụng AI để hỗ trợ thiết kế, hãy đảm bảo có sự can thiệp sáng tạo của con người.
Kết luận
Kiểu dáng công nghiệp do AI tạo ra mở ra cơ hội đổi mới sáng tạo mạnh mẽ, nhưng đồng thời cũng đặt ra không ít thách thức về pháp lý. Khi hành lang pháp lý còn chưa theo kịp tốc độ phát triển của công nghệ, doanh nghiệp cần có chiến lược ứng dụng AI bài bản, minh bạch và đúng quy định để tránh rủi ro tranh chấp sở hữu trí tuệ.
Trong thời đại AI bùng nổ, đây chính là bước đi khôn ngoan và bền vững. Hãy liên hệ ngay với Viện Chống Gian Lận Thương Mại và Hàng Giả – ANCOFI để được tư vấn, hỗ trợ pháp lý và đồng hành cùng doanh nghiệp trên hành trình sáng tạo an toàn, hiệu quả.
Mỹ Lâm