Đảm bảo an toàn thực phẩm khi xuất khẩu sang Trung Quốc
Vào năm 2016, Cục Bảo vệ thực vật (nay là Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, thuộc Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đã bắt đầu quá trình đàm phán nhằm mở cửa thị trường xuất khẩu nông sản sang Trung Quốc. Tuy nhiên, để đảm bảo sản phẩm xuất khẩu đáp ứng yêu cầu của thị trường Trung Quốc, các doanh nghiệp cần tuân thủ nghiêm ngặt các điều kiện về an toàn thực phẩm.
Việt Nam đang là một trong những nước trồng nhiều chanh leo nhất thế giớiSau gần 6 năm, hai bên đã phối hợp tích cực để xúc tiến quá trình phân tích nguy cơ dịch hại và trao đổi thông tin đi đến thống nhất về yêu cầu kiểm dịch thực vật đối với quả chanh leo nhập khẩu vào Trung Quốc. Đến năm 2022, Tổng cục Hải quan Trung Quốc (GACC) đã có văn bản đồng ý nhập khẩu thí điểm quả chanh leo Việt Nam bắt đầu từ đầu tháng 7/2022.
Tính đến giữa tháng 4/2025, chanh leo đã chính thức được ký Nghị định thư xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc. Tuy nhiên, để có thể xuất khẩu thành công, các vùng trồng và cơ sở đóng gói chanh leo cần đáp ứng một loạt điều kiện nghiêm ngặt do Bộ Nông nghiệp và Môi trường đặt ra.
Điều kiện đối với vùng trồng và cơ sở đóng gói
Tất cả các vùng trồng và cơ sở đóng gói chanh leo muốn xuất khẩu sang Trung Quốc phải đăng ký với Bộ Nông nghiệp và Môi trường và được phê duyệt bởi cả Bộ Nông nghiệp và Môi trường Việt Nam và Tổng cục Hải quan Trung Quốc. Các vùng trồng phải tuân thủ Thực hành nông nghiệp tốt (GAP), đảm bảo vệ sinh môi trường sản xuất, loại bỏ quả rụng và thối hỏng, cũng như áp dụng chương trình quản lý dịch hại tổng hợp (IPM).
Kiểm dịch thực vật
Vùng trồng phải thực hiện các biện pháp giám sát sinh vật gây hại thường xuyên, bao gồm việc sử dụng bẫy pheromone và bẫy dính màu vàng để theo dõi các loài sâu bệnh như ruồi đục quả và rệp sáp. Nếu phát hiện dấu hiệu của bệnh, các mẫu sẽ được gửi đi giám định.
Hồ sơ giám sát và kiểm soát sinh vật gây hại sẽ được lưu giữ và cung cấp cho Tổng cục Hải quan Trung Quốc khi có yêu cầu.
Tiêu chuẩn cơ sở đóng gói
Cơ sở đóng gói chanh leo cũng phải đảm bảo các tiêu chuẩn vệ sinh và an toàn. Cơ sở này phải có nền cứng sạch sẽ và các khu vực riêng biệt cho nguyên liệu và thành phẩm. Việc đóng gói chanh leo phải được thực hiện với các vật liệu sạch, chưa qua sử dụng và tuân thủ các yêu cầu vệ sinh, bao gồm việc đảm bảo vật liệu đóng gói bằng gỗ tuân thủ Tiêu chuẩn quốc tế ISPM 15 về kiểm dịch thực vật.
Trong suốt quá trình đóng gói, chanh leo phải được lựa chọn, phân loại và làm sạch để loại bỏ những quả bị bệnh hoặc côn trùng. Chanh leo sau khi đóng gói phải được bảo quản trong kho riêng biệt để tránh lây nhiễm sinh vật gây hại.
Quy trình kiểm tra và cấp Giấy chứng nhận
Trong năm đầu tiên sau khi Nghị định thư có hiệu lực, Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ tiến hành kiểm tra kiểm dịch thực vật và lấy mẫu 2%. Nếu không phát hiện vi phạm trong năm đầu tiên, tỷ lệ lấy mẫu sẽ giảm xuống 1%. Nếu phát hiện đối tượng kiểm dịch thực vật còn sống, toàn bộ lô hàng sẽ không được xuất khẩu sang Trung Quốc.
Sau khi hoàn tất kiểm dịch, Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ cấp Giấy chứng nhận kiểm dịch thực vật cho lô hàng đã được phê duyệt theo Tiêu chuẩn quốc tế ISPM 12.
Giám sát và trách nhiệm
Mỗi lô chanh leo phải có nhãn ghi đầy đủ thông tin như tên quả, giống, nước xuất khẩu, nơi sản xuất, mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói và các thông tin liên quan. Trong trường hợp phát hiện vi phạm về kiểm dịch thực vật, Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ điều tra nguyên nhân và áp dụng biện pháp khắc phục, đồng thời lưu giữ hồ sơ theo yêu cầu của Hải quan Trung Quốc.
Sản xuất theo chuỗi, đáp ứng yêu cầu về chất
Trong những năm gần đây, Việt Nam đã tập trung nâng cao chất lượng sản phẩm chanh leo, phát triển sản xuất theo chuỗi và đảm bảo truy xuất nguồn gốc cho các sản phẩm. Đặc biệt, việc sản xuất tập trung vào hai giống chanh leo vàng và chanh leo tím đã giúp Việt Nam chiếm ưu thế về chất lượng trên thị trường quốc tế. Với thổ nhưỡng thuận lợi, chanh leo trồng tại Việt Nam được đánh giá có chất lượng hàng đầu thế giới và được người tiêu dùng tại các thị trường khắt khe yêu thích.
Việt Nam hiện là một trong những quốc gia có diện tích trồng chanh leo lớn nhất thế giới. Năm 2024, kim ngạch xuất khẩu chanh leo đạt trên 44,3 triệu USD, với sản phẩm được xuất khẩu sang 20 quốc gia và vùng lãnh thổ toàn cầu, bao gồm những thị trường khó tính như Hàn Quốc, Hà Lan, Pháp… Chanh leo được xuất khẩu dưới nhiều dạng khác nhau như quả tươi, đông lạnh, và nước ép.
Tăng trưởng diện tích trồng và chuỗi giá trị khép kín
Diện tích trồng chanh leo tại Việt Nam hiện đã vượt qua 12.000 ha, chủ yếu tập trung tại các tỉnh miền núi phía Bắc, cùng với sự phát triển mạnh mẽ ở các tỉnh Tây Nguyên. Sự quan tâm của nhiều tỉnh và các doanh nghiệp chế biến đang thúc đẩy việc mở rộng diện tích trồng chanh leo.
Ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam, chia sẻ rằng trong những năm gần đây, các doanh nghiệp thu mua chế biến đã tích cực tham gia vào chuỗi giá trị khép kín, nhằm đảm bảo truy xuất nguồn gốc cho quả chanh leo và đáp ứng các tiêu chí xuất khẩu.
Cơ hội từ Nghị định thư với Trung Quốc
Việc ký Nghị định thư với Hải quan Trung Quốc là một bước đột phá quan trọng, mở ra cơ hội lớn cho việc mở rộng sản xuất và xuất khẩu chanh leo vào thị trường Trung Quốc với hơn 1,4 tỷ dân. Đây là thị trường đầy tiềm năng, có yêu cầu rất cao về chất lượng sản phẩm, đồng thời là cơ hội để các nhà sản xuất chanh leo tại Việt Nam nâng cao giá trị gia tăng và mở rộng thị trường xuất khẩu.
“Kỳ vọng, sau khi ký Nghị định thư, xuất khẩu chanh leo sẽ tăng gấp đôi so với thời gian trước đó, từ đó, góp phần bổ sung vào tổng kim ngạch xuất khẩu rau, quả của Việt Nam”, ông Đặng Phúc Nguyên nói.
Hiện, thị trường thế giới đang có nhu cầu cao nên 80% sản lượng chanh leo tươi và chế biến của nước ta đã được xuất khẩu. Theo đó, Việt Nam nằm trong Top các quốc gia sản xuất và xuất khẩu chanh leo lớn trên thế giới, chỉ đứng sau Brazil, Colombia, Ecuador và Peru.