Xuất khẩu gạo của Việt Nam sang Philippines đối mặt với sức ép cạnh tranh

PLNews – Philippines được dự báo sẽ trở thành quốc gia nhập khẩu gạo lớn nhất thế giới vào năm 2025. Đây là cơ hội lớn cho ngành xuất khẩu gạo của Việt Nam, nhưng cũng đi kèm với áp lực cạnh tranh rất cao.

Ông Phùng Văn Thành – Tham tán Thương mại, Thương vụ Việt Nam tại Philippines – cho biết, trong bối cảnh giá lương thực tăng cao và năng lực sản xuất trong nước không đáp ứng đủ nhu cầu tiêu dùng, Philippines được dự báo sẽ tiếp tục là quốc gia nhập khẩu gạo lớn nhất thế giới trong năm 2025.

Sản xuất không bắt kịp tiêu dùng

Phân tích về thị trường Philippines và tình hình sản xuất lúa gạo tại quốc gia này, ông Phùng Văn Thành – Tham tán Thương mại, Thương vụ Việt Nam tại Philippines – cho biết, dù là quốc gia nông nghiệp và có hoạt động sản xuất lúa gạo, nhưng nhiều năm qua, sản lượng lúa gạo nội địa của Philippines vẫn không đáp ứng đủ nhu cầu tiêu dùng trong nước.

Theo số liệu từ Bộ Nông nghiệp Philippines, năm 2022, sản lượng lúa nội địa đạt khoảng 19,75 triệu tấn, tương đương khoảng 12,74 triệu tấn gạo. Đến năm 2023, lần đầu tiên sản xuất lúa vượt mốc 20 triệu tấn, cụ thể đạt 20,06 triệu tấn – tăng 1,5% so với năm trước đó và vượt qua mức đỉnh 19,96 triệu tấn từng đạt vào năm 2021.

Tuy nhiên, bước sang năm 2024, sản lượng lúa nội địa của Philippines đã giảm xuống còn 19,30 triệu tấn, cho thấy đà tăng trưởng chưa bền vững và tiếp tục duy trì khoảng cách giữa cung và cầu trong nước.

Năm 2025, Philippines đặt mục tiêu sản xuất 20,46 triệu tấn lúa. Tuy nhiên, mức tăng này vẫn không đủ để đáp ứng nhu cầu tiêu dùng trong nước, ước tính vào khoảng 17,8 triệu tấn gạo. Bên cạnh đó, để đảm bảo an ninh lương thực, quốc gia này cần duy trì lượng dự trữ tối thiểu cho 30 ngày, tương đương từ 1 đến 1,2 triệu tấn gạo. Như vậy, tổng nhu cầu gạo thực tế của Philippines dao động trong khoảng 18 đến 19 triệu tấn.

Bài toán cung – cầu của ngành lúa gạo Philippines trở nên ngày càng nan giải khi phải đối mặt với hàng loạt thách thức như đất nông nghiệp bị thu hẹp, chi phí sản xuất tăng cao, tình trạng nông dân bỏ ruộng gia tăng và diễn biến thời tiết ngày càng bất thường. Những yếu tố này khiến sản xuất nội địa thường xuyên “lệch pha” với nhu cầu tiêu dùng, buộc Philippines phải duy trì nhập khẩu một lượng lớn gạo hàng năm để bù đắp thiếu hụt.

Kỷ lục nhập khẩu gạo và vai trò vượt trội của gạo Việt

Theo ông Phùng Văn Thành, trong những năm qua, Philippines liên tục thiết lập các kỷ lục về nhập khẩu gạo. Cụ thể, từ năm 2019 đến 2023, lượng gạo nhập khẩu của quốc gia này lần lượt đạt 3,256 triệu tấn, 2,662 triệu tấn, 2,988 triệu tấn, 3,788 triệu tấn và 3,932 triệu tấn.

Đặc biệt, năm 2024, sau khi Sắc lệnh giảm thuế nhập khẩu gạo từ 35% xuống còn 15% có hiệu lực, lượng gạo nhập khẩu của Philippines đã đạt mức kỷ lục 4,68 triệu tấn, đánh dấu mức tăng cao nhất từ trước tới nay.

Dự báo, trong năm 2025, tổng lượng gạo nhập khẩu của Philippines có thể đạt 4,92 triệu tấn, thậm chí có thể vượt qua 5 triệu tấn.

Trong cơ cấu nhập khẩu này, gạo Việt Nam chiếm vị trí dẫn đầu, với thị phần thường xuyên duy trì từ 80% đến 85%. Gạo Việt bỏ xa các đối thủ như Thái Lan (khoảng 10%), và các quốc gia khác như Ấn Độ, Pakistan, Bangladesh, Nhật Bản,…

Thế mạnh của hạt gạo Việt Nam tại thị trường Philippines

Ông Phùng Văn Thành phân tích rằng gạo Việt Nam sở hữu nhiều thế mạnh vượt trội tại thị trường Philippines, giúp duy trì vị trí dẫn đầu trong xuất khẩu gạo sang quốc gia này.

• Thứ nhất, gạo Việt Nam có phẩm cấp và chất lượng ổn định, lại có giá cả hợp lý, giúp sản phẩm có tính cạnh tranh cao trên thị trường Philippines.
• Thứ hai, gạo Việt Nam rất phù hợp với thị hiếu tiêu dùng của người Philippines, đặc biệt là đối với tầng lớp đông đảo có thu nhập trung bình và thấp. Điều này giúp gạo Việt Nam đáp ứng được nhu cầu đa dạng của người tiêu dùng tại Philippines.
• Thứ ba, nguồn cung gạo của Việt Nam rất ổn định, kết hợp với khoảng cách địa lý gần và chi phí vận chuyển thấp, giúp gạo Việt Nam dễ dàng đáp ứng nhu cầu nhập khẩu hàng năm của Philippines một cách kịp thời và hiệu quả.
• Thứ tư, nhiều doanh nghiệp xuất khẩu gạo Việt Nam đã xây dựng được mối quan hệ đối tác lâu dài với các nhà nhập khẩu gạo tại Philippines. Những mối quan hệ này đã tạo dựng được uy tín và lòng tin vững chắc, giúp việc xuất khẩu gạo giữa hai bên trở nên thuận lợi và bền vững.

Chính sách giảm thuế nhập khẩu: Kỳ vọng lớn, hiệu quả ngắn hạn

Để giải quyết vấn đề lương thực trong nước, vào tháng 6/2024, Tổng thống Philippines Ferdinand R. Marcos đã ban hành Lệnh số 62, trong đó cắt giảm thuế nhập khẩu đối với nhiều mặt hàng, bao gồm gạo, từ mức 35% xuống còn 15%, áp dụng đến năm 2028.

Tuy nhiên, đầu năm 2025, giá gạo trên thị trường Philippines vẫn duy trì ở mức cao, khiến Chính phủ phải can thiệp bằng cách áp dụng chính sách “giá bán lẻ gạo tối đa theo đề xuất” (MSRP – Maximum Suggested Retail Price), giới hạn không quá 58 pesos/kg gạo. Đồng thời, Cơ quan Lương thực Quốc gia Philippines được phép mở bán gạo dự trữ ra thị trường.

Chính phủ Philippines cũng yêu cầu các cơ quan chức năng điều tra tình trạng giá gạo tăng cao, đặc biệt là kiểm tra khả năng có hay không các hành vi cấu kết, thao túng thị trường gạo của các doanh nghiệp lớn hoặc doanh nghiệp đầu mối xuất nhập khẩu gạo.

Các động thái này của Chính phủ Philippines vừa nhằm mục tiêu giảm giá bán lẻ gạo để người dân, đặc biệt là tầng lớp nghèo, có thể chi trả, vừa để thực hiện cam kết của Tổng thống Marcos trong chiến dịch tranh cử, đưa giá gạo về mức 29 pesos/kg. Chính phủ cũng kỳ vọng sẽ ổn định tâm lý cử tri trong giai đoạn bầu cử giữa kỳ năm 2025.

Tuy nhiên, theo đánh giá của các nhà nghiên cứu và cơ quan quản lý tại Philippines, việc giảm thuế nhập khẩu gạo xuống 15% có tác động không đáng kể và chưa mang lại hiệu quả trong việc làm giảm giá bán lẻ gạo trên thị trường nội địa.

Giữ vững vị thế xuất khẩu gạo

Dựa trên thực tiễn sản xuất và chính sách của Philippines trong thời gian qua, ông Phùng Văn Thành nhận định rằng vào năm 2025, Philippines vẫn sẽ duy trì nhu cầu nhập khẩu gạo lớn, và gạo Việt Nam tiếp tục là nguồn cung chính cho quốc gia này.

So với các đối thủ xuất khẩu gạo khác như Ấn Độ, Pakistan, Thái Lan, Nhật Bản, gạo Việt Nam đang sở hữu những lợi thế rõ rệt tại thị trường Philippines, từ chất lượng đến giá cả và khả năng cung cấp ổn định.

Mặc dù vậy, Philippines vẫn sẽ phụ thuộc vào nguồn cung gạo từ Việt Nam trong tương lai gần. Tuy nhiên, cơ hội này cũng đi kèm với không ít thách thức. Cụ thể, Ấn Độ vừa dỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu gạo tấm và quay lại thị trường Philippines với giá cả hấp dẫn. Trong khi đó, Thái Lan cũng đang tích cực xúc tiến thương mại và đưa ra các mức giá cạnh tranh. Đồng thời, Campuchia đã ký kết thỏa thuận cung ứng gạo dài hạn với Chính phủ Philippines, làm gia tăng sự cạnh tranh cho gạo Việt Nam.

Những yếu tố này sẽ đặt ra những thử thách không nhỏ đối với Việt Nam trong việc duy trì và mở rộng thị phần tại thị trường Philippines.

“Không loại trừ khả năng Philippines sẽ tìm được những nguồn cung gạo mới nhằm giảm phụ thuộc vào bên cung ứng gạo duy nhất là Việt Nam” – ông Phùng Văn Thành thông tin và khuyến nghị, doanh nghiệp xuất khẩu gạo, bên cạnh tranh thủ những cơ hội mới ở những thị trường mới, cần quan tâm duy trì đảm bảo vị thế xuất khẩu gạo của Việt Nam tại Philippines.

Làm được điều đó, Thương vụ khuyến nghị doanh nghiệp xuất khẩu gạo cần tiếp tục phối hợp với Bộ Công Thương và Thương vụ Việt Nam tại Philippines để triển khai các chương trình xúc tiến, tuyên truyền, quảng bá các sản phẩm gạo của Việt Nam.

“Gạo của Việt Nam cần được tiếp tục giữ vững, đảm bảo ổn định và không ngừng nâng cao chất lượng qua đó góp phần nâng cao giá trị kim ngạch xuất khẩu” – ông Phùng Văn Thành lưu ý và đề nghị các doanh nghiệp xuất khẩu cần đa dạng các mặt hàng gạo xuất khẩu, không quá tập trung vào các sản phẩm gạo có chất lượng cao phục vụ cho người có thu nhập cao, mà còn cần khai thác tiềm năng của các loại gạo chất lượng trung bình, chất lượng thấp hơn để phục vụ cho một số lượng lớn người dân có thu nhập trung bình và thấp.

Hoàng Giang

Theo congthuong.vn